Dit artikel beschrijft mijn ervaringen in Oekraïne in augustus 2015. De situatie kan iedere dag veranderen. Houd altijd het reisadvies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in de gaten voor de actualiteiten.
“Honderd gewonden bij demonstratie Kiev” (NOS, 31 augustus 2015), “Bloedbad op Straat van de Vrede” (Trouw, 24 augustus 2015), “Oekraïne wordt het nieuwe Nigeria” (925.nl, 25 augustus 2015). Het is een kleine selectie van de koppen die je ziet als je ‘Oekraïne’ intypt bij Google Nieuws. Als je de media moet geloven, dan is Oekraïne een zeer onveilig land waar op elk moment van de dag een granaat op je hoofd kan vallen. Daar moet je toch niet heen willen?! En toch deed ik het afgelopen zomer. Zo eigenwijs als ik ben ging ik naar Oekraïne. Het doel was vrijwilligerswerk, maar tegelijkertijd was ik ook nieuwsgierig naar het land zelf en haar problematiek. Ik wilde antwoord op een centrale vraag die al een tijd in mijn hoofd zat: Hoe veilig is Oekraïne nou?
Lees ook: Stadsgids voor Lviv: 12x dingen om te doen en zien.
Het Oekraïense conflict: wat zie je ervan?
Voordat ik antwoord geef op die vraag wil ik eerst iets dieper ingaan op de situatie in Oekraïne. Ja, het land is in oorlog, nog steeds. Een bloedige oorlog die sinds maart 2014 aan de gang is en al aan meer dan 6.000 burgers en militairen het leven heeft gekost. Honderden militairen worden vermist en er zijn inmiddels een miljoen mensen op de vlucht geslagen richting Kiev, Wit-Rusland en zelfs Rusland (bron: VN rapport, februari 2015). Een verschrikkelijke situatie die zeker niet genegeerd mag worden. Maar wat zie je daarvan als je in Oekraïne bent? Vrijwel niets. Of bijna niets. Je ziet hier en daar een geamputeerde op straat bedelen om geld voor een operatie. Er staan militaire tentjes op straat van de vrijwilligersbataljons die de strijd laten zien aan de hand van foto’s van het front. In cafés zie je geldpotjes staan waar je kunt doneren aan het leger. En je ziet zo nu en dan militairen op straat lopen die met verlof zijn, maar eenmaal thuis het uniform wel aanhouden. Maar dat is het. Voor de rest gaat het leven gewoon door alsof er niets aan de hand is. Mensen gaan naar het werk, maken een middagwandeling door het park, drinken koffie in het café en genieten van hun zomerse weekenden.
De Heilige honderd
In Kiev zie je wel iets meer terug van het huidige conflict in het oosten en de voorgeschiedenis. Niet zo vreemd ook, want Kiev is het politieke centrum en veel protesten in het afgelopen jaar vonden op en rond het Onafhankelijkheidsplein (Maidan Nezalezhnosti) plaats. De bekendste is het Maidan-protest (ook wel bekend als Euromaidan) dat plaatsvond van november 2013 tot maart 2014. Dit protest had vanaf het begin een pro-Europa karakter, maar naarmate de tijd vorderde zette de menigte zich steeds meer af tegen de regering. Meer dan 100 mensen vonden de dood, veelal door het optreden van de politie en sniperaanvallen. ‘Heavenly Hundred’ is de term die de Oekraïners vaak gebruiken voor de mensen die gestorven zijn tijdens het protest. Na de onrust in Kiev laaide het vuur ook op in andere delen van Oekraïne. In maart 2014 verklaarde het schiereiland de Krim zich onafhankelijk en sloot zich aan bij Rusland. Nog geen maand later volgden de Oost-Oekraïense provincies Donetsk en Loehansk die beiden een volksrepubliek uitriepen en meer autonomie wilden. Een stap met grote gevolgen voor Oekraïne. Anderhalf jaar later is het land verwikkeld in een bijna uitzichtloze oorlog met de Oost-Oekraïense separatisten.
De Hemelse Honderd 2014 (Небесна Сотня)
Is Oekraïne veilig voor reizigers?
In het kort is mijn antwoord: Ja, een groot deel van Oekraïne is veilig om doorheen te reizen. Ik ben voornamelijk in het westen van het land geweest en ik heb me er geen moment onveilig gevoeld. En wellicht komt dat wel door de grote aanwezigheid van militairen in het straatbeeld, maar er spelen ook zeker een aantal andere redenen mee.
1. Oekraïne is enorm
Heb je wel eens naar Oekraïne op de kaart gekeken? Het is een enorm land. Oekraïne is bijna twee keer zo groot als Duitsland en zestien keer zo groot als Nederland. Het dichtstbij dat ik bij het conflict ben gekomen is de hoofdstad Kiev en dat is nog een flink eind van het front. De afstand tussen Kiev en Donetsk is ongeveer te verlijken met de afstand tussen Amsterdam en Berlijn. Een enorm stuk dus, waardoor de kans dat je per ongeluk in de oorlogszone terecht komt zeer klein is. Daarnaast telt Oekraïne maar liefst 24 provincies. Slechts twee hiervan verkeren in oorlog, de overige 22 provincies (gezamenlijk goed voor 91,2% van het Oekraïense oppervlakte) zijn juist rustig. Hier vind je geen granaten, geen tanks en geen bombardementen. In het overgrote deel van Oekraïne hangt (bijna) een vredige alledaagse sfeer.
2. Oekraïners zijn super vriendelijk
Eigenlijk had ik verwacht dat de Oekraïners norse mensen zouden zijn. Een tikkeltje naar binnen gekeerd en op zichzelf gericht, zoals de Russen dat ook kunnen zijn. En alhoewel dat ook soms in het geval van Oekraïne op gaat, ben ik ook genoeg Oekraïners tegen gekomen met alleen maar vriendelijkheid. Zo werd ik in het stadje Chernivtsi spontaan op straat geholpen met mijn koffer door een vriendelijke jongeman, wat heel fijn was want dit is nogal een heuvelachtig stadje. Hierbij kwam mijn basiskennis van het Russisch nog redelijk van pas, want Engels wordt in Oekraïne vrijwel niet gesproken.
3. Het OV is top
Tijdens mijn reis door Oekraïne heb ik heel wat dagen (en nachten) doorgebracht in treinen en bussen. Dit bleek een perfecte manier te zijn om zo’n groot land te ontdekken. Vooral de nachttrein vond ik prettig omdat het een goedkope manier van reizen is waarbij de overnachting al geregeld is. Ik sliep altijd in de goedkoopste klasse wat inhield dat ik in een soort van open slaapzaal terecht kwam. Oordopjes zijn daarbij onmisbaar, aangezien je tussen een stuk of 30 mensen ligt en er altijd wel eentje gaat snurken. Je bagage opbergen is er niet bij. Het staat gewoon open in het gangpad. Je zou denken dat dit gevaarlijk is, maar eigenlijk valt dat best mee. Een koffer stelen in een overvolle trein gaat nogal moeilijk en met een slot erop is alles veilig. Bovendien let iedereen een beetje op elkaar in de trein. Ook heeft iedere wagon een eigen conductrice die ‘waakt over haar schaapjes’.
4. Blijf je gezonde verstand gebruiken
Natuurlijk moet je geen dingen gaan doen die problemen kunnen oproepen. Ga bijvoorbeeld niet na 22.00 uur in je eentje over straat dwalen. Alhoewel het vast goed zal gaan, bestaat er altijd een kans dat je de verkeerde mensen tegen het lijf loopt (zoals in iedere grote stad). En kom je ’s avonds laat aan in een nieuwe stad, dan kun je het beste een taxi naar je hostel of hotel nemen in plaats van het eind te gaan lopen. De taxitarieven zullen hoger zijn dan overdag, maar je komt in ieder geval veilig aan.
Zou jij Oekraïne bezoeken?