Met het schaamrood op de kaken moet ik toegeven: Litouwen stond nooit echt op mijn radar. Ik ben altijd fan geweest van Oost-Europa, maar de Baltische Staten trokken mij nooit zo. Dom! Want: de Baltische Staten zijn fantastisch en Litouwen is hier een uitstekend voorbeeld van. Het is misschien de minst bekende bestemming van de Baltische Staten, maar het zou me niet verbazen als daar snel verandering in komt. De Litouwse hoofdstad Vilnius biedt alles voor een leuke stedentrip. Niet alleen is de binnenstad met haar talrijke kerken een lust voor het oog, de stad kent ook een toffe alternatieve kant. Laat mij je meenemen op een alternatieve wandeling door Vilnius langs street art en gekke beelden.
Lees ook: 7 redenen waarom je een stedentrip Vilnius moet boeken.
Stadswijk Užupis: digitale street art
Užupis is de meest eigenzinnige wijk van Vilnius. Niet alleen is dit de buurt van de kunstenaars, Užupis is ook een zelfverklaarde republiek binnen Vilnius met eigen stadsregels en president. Hoe bijzonder is dat?! De meeste street art vind je rondom de Užupis Art Incubator. Dit is een kunstgalerij, opgericht met het doel ruimte te geven aan jonge kunstenaars. Vandaar de naam: Incubator, oftewel een broedmachine voor opkomend talent. Op het pad naar de ingang van de galerij toe, zagen we al toffe muurschilderingen. Binnen op het terrein kwamen we langs een aantal bijzondere kunstinstallaties, zoals een beeldje van Jezus als backpacker (want was Jezus niet de eerste backpacker allertijden?). Mijn favoriet waren de schilderingen van (R)estart Reality. Op het eerste oog zien deze zwart-wit schilderingen er niet zo bijzonder uit, maar met de (R)estart Reality app komen deze werken digitaal tot leven op je telefoon. Hoe tof is dat!
Adres: Užupio g. 2.
De graffitisteeg van vilnius
Het centrale punt van de wijk Užupis vind je rondom het plein met het Engelbeeld, een hoge pilaar met een trompet spelende engel erop. Užupis staat bekend als de Republiek van de Engelen en de trompet staat symbool voor het inluiden van een nieuw tijdperk. Niet ver van de pilaar vind je nog een trompet-engel, hangend aan een poort van een steeg vol graffiti en street art. Ik denk dat dit steegje ooit erg tof was, maar het stelde ons een beetje teleur. Ik zag een paar mooie werken, maar het was met name veel graffiti en vreemde voorwerpen aan de muur vastgemaakt.
Adres: kon ik niet vinden. Bij het plein loop je de heuvel op en dan is het aan de linkerkant.
Historisch centrum Vilnius: think
Vanuit Užupis loop je over de brug Bernardinų Tiltas en langs de prachtige Sint-Anne kerk zo het historisch centrum in. Het historische centrum van Vilnius is UNESCO werelderfgoed, dus je vindt hier misschien niet zo veel street art werken als op andere plekken in de stad. Maar tijdens een stedentrip ga je sowieso naar het centrum, dus het is de moeite waard om mee te pakken. Loop richting de Odminių g. voor één van de oudste werken van de stad (zie foto hieronder). De Litouwse artiest Jurgis Tarabilda wilde met deze muurschildering laten zien dat street art niet altijd vandalisme is, maar het is ook een kunstvorm dat tot denken kan aanzetten. Vandaar de tekst: think. In dezelfde straat te vinden: een tweetal vrolijk beschilderde elektriciteitskastjes. Ik vind het super tof als alledaagse saaie objecten omgezet worden in kunst.
Adres ‘Think’: Odminių g. 7.
Historisch centrum: #wallsthatremember
Dat street art tot denken kan aanzetten, laten de werken van het project #wallsthatremember zien. Dit kunstproject laat momentopnames zien van de vooroorlogse joodse gemeenschap in Vilnius. De stad had voor de Tweede Wereldoorlog één van de grootste en levendige joodse wijken in de regio. Om dit deel van Vilnius niet te vergeten, zijn de projectmedewerkers de archieven ingedoken om foto’s te zoeken van de vooroorlogse Joodse gemeenschap. Daarna zijn de foto’s met een zwart-wit stencil op de muur gezet. Vaak op dezelfde plek als waar de foto is genomen. Naast de stencils hangt een QR code. Scan je de code, dan zie je de originele foto. Een bijzonder project om dit stukje geschiedenis niet te vergeten.
Adres stencil ‘The Wise Man’: Gaono g. 4. Er zijn ook nog andere stencils in de buurt te vinden.
Stationsbuurt: bizar grote Tony Soprano
Ik ben gek op grote verticale muurschilderingen en vlakbij Halės Turgus vind je een prachtige mural van de Italiaanse artiest Millo. De schildering doet me denken aan één van die posters die je ziet bij de tandarts als je op de stoel ligt en naar het plafond staart. Er zijn zoveel kleine details te zien. Je bent er wel even een paar minuten zoet mee. De markt Halės Turgus zelf is trouwens ook een aanrader als je houdt van lokale groenten-, kaas- en fruitmarkten. Het is de oudste markt van Vilnius.
Door naar het treinstation! Want daar wordt iedere treinreiziger op een hele bijzondere wijze begroet, en wel door een 5-meter hoog beeld van tv-personage Tony Soprano van de misdaadserie The Sopranos. Waarom de beste man in zijn ondergoed en badjas is verbeeld? Ik ken de serie niet, maar dat was één van de looks van de tv-maffiabaas. Nu is Tony Soprano onderdeel van de styling van de hippe stationbar Petronas.
Adres Millo: Pylimo g. 56.
Adres Tony Soprano: Geležinkelio g. 6.
Gedimino Prospektas: spot monobrauw Frida
Ik raad iedereen aan om tijdens een stedentrip Vilnius de Gedimino Prospektas op en af te lopen. Deze straat is een stukje Parijs in Vilnius. De statige pandjes aan weerszijden zijn chique vormgegeven, dus het loont om af en toe even omhoog te kijken. Maar de brede boulevard herbergt ook een boel street art. Neem bijvoorbeeld Frida, de schildering van een vrouw – met een flinke monobrauw – afgebeeld in een jungle met aap en papagaai op de schouders. Een bijzonder tafereel in de stad Vilnius, ver weg van de tropische jungle. Niet veel verder vind je een schildering van een vrouw en adelaar op de muur van een gevangenis. De schildering herhaalt zich en vervaagt tegelijkertijd alsof de vrouw en vogel langzaam vrijer wordt en wegvliegt.
Adres Frida: Žemaitės skveras.
Adres schildering gevangenis: Kražių g. 7 .
het verloren slangenpaleis van Vilnius
Sla bij het KGB Museum af (op zichzelf al een interessant stop!) en loop de Taurasheuvel op voor een blik op het Stalinistische Paleis van de Handelsunie. De Poolse artiest M-City heeft de pilaren beschilderd met – wat voor mij leek op – krioelende zwart-wit slangen. Helaas is het gebouw eind 2019 tegen de vlakte gegaan en is het plan om een concertgebouw hier neer te zetten. Als je het mij vraagt: zonde van dit stukje geschiedenis.
Adres Paleis van de Handelsunie: V. Mykolaičio-Putino g. 5 (helaas gesloopt).
Tip: gebruik de street art kaart van Street Art Cities. Ik gebruikte deze kaart en ik ben fan. Het laat zien waar de werken te vinden zijn en hoe ze eruit zien. Super handig! Niet betaald om dit te zeggen, ik ben gewoon fan.
langs Pylimo: gorillahanden & Paaseiplein
Dacht je dat het na de megagrote Tony Soprano niet gekker kon? Oh, in Vilnius kan het altijd nog gekker. Wandel over de straat Pylimo richting het MO Modern Art Museum en je ziet twee gigantische harige gorillahanden aan een hek. Waarschijnlijk is het een tijdelijke installatie gelinkt aan de tentoonstelling, maar het zag er super tof uit. En even verderop loop je zo het Paaseiplein op. Ja, je leest het goed. Vilnius heeft een plein met daarop een gigantisch beeld van een Paasei. Het idee was dat er een engel uit het ei moest komen, als symbool voor de heropleving van de wijk Užupis. Maar helaas bleek het budget toch niet zo ver te rekken, dus het bleef bij een ei.
Adres MO Museum: Pylimo g. 17.
Adres Paaseiplein: Pylimo g. 43 .
Maak kennis met Frank Zappa: held van Vilnius
Nog een bijzonder plein aan de Pylimo straat: het Frank Zappa plein. Eerst stond hier een beeld van de communistische leider Lenin, maar in het jaar 2000 werd deze vervangen met het hoofd van de Amerikaanse artiest Frank Zappa. Waarom Zappa? De Amerikaan is nooit in Litouwen geweest en heeft geen Litouws bloed. Maar wat blijkt: zijn muziek – verboden in de Sovjet-Unie – werd graag geluisterd in de tijd dat Litouwen streed voor onafhankelijkheid. Op de muren achter het hoofd van Zappa staan ook nog een aantal toffe werken op de muur.
Adres Frank Zappa plein: K. Kalinausko g. 3.
De kus van Poetin & Trump
Loop je de Pylimo helemaal af, dan kom je de kenmerkende gele mannetjes van de Braziliaanse broertjes Os Gemeos tegen. Ik zag hun werken eerder in Heerlen en Berlijn. Deze artiesten hebben een unieke stijl! Het duo schijnt een Litouwse opa te hebben, afgebeeld in de rechterhand van het gele figuur. Op de muur eronder vind je de meest spraakmakende schildering van Vilnius: de kus van president Poetin en Trump. Oorspronkelijk was het ook echt een kus, maar dat werk werd besmeurd met witte verf. In de nieuwe versie kussen de mannen niet meer, maar delen ze een joint.
Adres Os Gemeos: Pylimo g. 60.
Extraatje: het water over voor meer street art
De Neris rivier stroomt dwars door Vilnius, waardoor de stad in tweeën wordt gedeeld. Aan de ene kant vind je het historisch centrum en eigenlijk alle bezienswaardigheden die interessant zijn voor toeristen. De wijk aan de overzijde heeft eigenlijk geen bezienswaardigheden en wordt daarom terecht overgeslagen door toeristen. Maar voor street art liefhebbers kan een uitstapje naar de andere kant toch interessant. Steek je de brug over bij Gelezinio Vilko Tiltas, dan kom je langs een zwart-wit portret van een gigantisch mens. Leuk feitje: dit is niet gemaakt met de hand, maar met een computer. Steek je de Karaliaus Mindaugo Tiltas over, dan kun je het bombastische Paleis van Concert en Sport niet missen. Het is een sterk staaltje Brutalistische Sovjetarchitectuur, gebouwd met de intentie om het Litouwse volk samen te brengen en te vermaken. Je zou kunnen zeggen: een moderne vorm van het Romeinse ‘Brood en Spelen’. De muren rondom de arena zijn beschilderd met street art en graffiti. Mocht je tijd over hebben, loop er dan even langs, maar ga er niet voor uit de weg.
Adres zwart-wit mens: Konstitucijos pr. 23.
