Sarajevo staat niet alleen bekend om haar multiculturele karakter. De stad wordt ook vaak in één adem genoemd met de Bosnische burgeroorlog. Deze oorlog maakte deel uit van de reeks Joegoslavische oorlogen na het uiteenvallen van de Volksrepubliek Joegoslavië. Een reis naar Sarajevo betekent meer leren over deze treurige periode. Ik vertel je over 6 plekken die je kunt bezoeken om meer te leren over de Bosnische oorlog.
Achtergrond Bosnische oorlog
In 1992 organiseerde de Bosnische regering een onafhankelijkheidsreferendum. De Bosnische moslims en de Bosnische Kroaten stemden voor, de Bosnische Serven boycotten het referendum. Zij stichtten een eigen republiek (Republiek Sprska, bestaat nog steeds) en omsingelden Sarajevo. Vier jaar lang was de Bosnische hoofdstad afgesloten van de buitenwereld. Er was geen elektriciteit, verwarming of water. Bovendien kregen de inwoners dagelijks te maken met mortieraanvallen en sluipschutters. Ga je op tour door Sarajevo, dan krijg je ongetwijfeld veel hierover te horen. De gidsen die wij spraken waren twintigers en hebben de eerste jaren van hun leven in schuilkelders doorgebracht. Aansluiten bij een tour is daarom zeker een aanrader, omdat je daardoor ook de persoonlijke kant te horen krijgt. Na de oorlog is Sarajevo flink opgeknapt. Toch kom je op iedere straathoek sporen van de oorlog tegen.
6 plekken in Sarajevo die je meer vertellen over de oorlog
1. Rozen van Sarajevo
Op zo’n 100 plaatsen in Sarajevo is het te zien: de rozen van Sarajevo. De term klinkt onschuldig, maar dit is het niet. Het zijn monumenten ter herinnering aan de Bosnische oorlog. Er vonden gemiddeld 329 bominslagen per dag plaats in Sarajevo met vele doden en slachtoffers als gevolg. Het absolute dieptepunt werd bereikt op 22 juli 1993 met 3.777 bominslagen op één dag(!). De kraters die achterbleven vulden de inwoners met rode verf. Het inslagpatroon leek vaak op een bloem, vandaar de naam ‘Sarajevo Rozen’. De rozen zijn de littekens van de stad, maar ze verdwijnen steeds vaker door asfaltvernieuwing. Op het plein voor de Heilige Hart Kathedraal was de roos (toen ik er was) nog zichtbaar.
2. Oorlogsbegraafplaatsen
Meer dan 10.000 burgers zijn gestorven tijdens de belegering van Sarajevo. Dit gigantische aantal heeft ervoor gezorgd dat je tegenwoordig veel begraafplaatsen ziet in de Sarajevo. Op weg naar het Žuta tabija (Gele Fort) kom je langs één van deze begraafplaatsen. Dit is martelarenbegraafplaats Kovači waar een groot aantal soldaten van het Bosnische leger begraven liggen. Het woud aan witte pilaren is een pijnlijke herinnering aan de duizenden mensen die tijdens de strijd gestorven zijn. Voor wat betreft het Gele Fort zelf: daar is niet veel van over. Maar de heuvel biedt wel een mooi uitzichtpunt over de stad. Mocht je nog energie over hebben voor een tweede klim, dan vind je ietsje hogerop het 16e-eeuwse Bijela Tabija (Witte Fort). De klim ernaartoe is pittig, maar als beloning krijg je wel een fort met een aantal buitenmuren die nog overeind staan.
3. Gallerija 11/07/95
Denk je aan de Bosnische oorlog, dan denk je aan Srebrenica. Dit stadje in Oost-Bosnië ligt vlakbij de Servische grens. In 1993 werd hier een safe zone uitgeroepen door de Verenigde Naties. Een Nederlandse gevechtseenheid moest het gebied bewaken, maar in de zomer van 1995 ging het mis. Bosnisch-Servische troepen omsingelden de safe zone en namen op 11 juli Srebrenica in. Meer dan 8.000 moslimjongens- en mannen worden vermoord en begraven in massagraven. Ik bezocht Sarajevo een paar dagen voor de 27ste herdenking op 11 juli en ging naar Gallerija 11/07/95. Dit is het eerste memorial museum van Bosnië en Herzegovina en is volledig gewijd aan de Srebrenica genocide. De galerij is gevuld met portretfoto’s van slachtoffers, korte films en foto’s gemaakt kort na de genocide. Deze tentoonstelling laat een goed beeld zien van de grootste genocide in Europa na de Tweede Wereldoorlog.
Toegangsprijs voor het museum is 12 KM. Een audiotour is 3 KM extra en is zeker de moeite waard.
4. Tunnelmuseum
Op mijn laatste dag in Sarajevo sloot ik aan bij de Total Siege War tour van Sarajevo Funky Tours. Ik wilde namelijk een aantal plekken buiten het centrum bezoeken en daar sloot deze tour goed bij aan. Eén van deze plekken was het Tunnelmuseum. Tijdens het beleg van Sarajevo had het Bosnische leger een 800 meter lange tunnel gegraven. Van de wijk Dobrinja in Sarajevo onder het vliegveld door naar het huis van de familie Kolar in Butmir. Tactisch gekozen, want het Bosnisch-Servische leger zou niet zo snel het vliegveld bombarderen. De tunnel werd eerst gebruikt voor de transport van wapens, maar later werden ook levensmiddelen en medicijnen vervoerd. Hierdoor werd de tunnel de levensader van Sarajevo. Tijdens een bezoek aan het Tunnelmuseum kun je door een kort stukje van de tunnel lopen. Zelf vond ik het kleine museum erg interessant en ik zou het iedereen aanraden.
Toegangsprijs voor het museum is 10 KM.
5. Verlaten Olympische bobsleebaan
Na het Tunnelmuseum gingen we op weg naar de Olympische Bobsleebaan, aangelegd voor de Olympische Winterspelen 1984 in Sarajevo. Een moment van trots voor het toenmalige Joegoslavië. Deze baan ligt hoog in de Trebevic gebergte en is lastig op eigen houtje te bereiken. Naast een bobsleebaan werd ook een skischans en een serie luxe hotels gebouwd. Tien jaar na 1984 werd de bobsleebaan opnieuw in gebruik genomen, maar dit keer als sluipschutterlocatie voor het Bosnisch-Servische leger. De baan maakte onderdeel uit van de frontlinie in de Bosnische oorlog. Tegenwoordig staat de bobsleebaan er vervallen bij en wordt het vooral bezocht door urbex liefhebbers (zoals ik). De baan is op veel plekken vol geschilderd met graffiti.
6. Een vrolijke noot: Mr. Chat
Wie door Sarajevo loopt en goed oplet, heeft het vast en zeker gezien. De muurschildering van Mr. Chat. Deze oranje kat kijkt je met een grote glimlach aan. Op veel plekken in Europa kom je Mr. Chat tegen. De artiest Thoma Vuille wilde oorspronkelijk anoniem blijven, maar werd in 2007 tijdens het maken van een schildering betrapt. In Sarajevo is Mr. Chat net iets anders weergegeven dan in andere schilderingen. De kat wordt vaak omgeven door rode rozen, een verwijzing naar de Sarajevo Rozen. Er zijn ook nog andere schilderingen in Sarajevo aanwezig die verwijzen naar de oorlog. Zo vind je in een steeg vlakbij de Sebilj een schildering van een soldaat die zijn stad verdedigt. De begeleidende tekst luidt: I love this city, I defend this city.
Persoonlijk vind ik de orlogsgeschiedenis van Sarajevo erg interessant, maar ik kan mij voorstellen dat dit niet voor iedereen het geval is. Gelukkig heeft Sarajevo ook nog een andere kant. Ik vertel je er alles over in mijn artikel over multicultureel Sarajevo.
